Postduiven tijdens oolog, maar ook in vredestijd

Hieronder een opsomming van verhalen, foto's en wetenswaardigheden over postduiven in oorlogstijden.

Met dank aan dhr. H. Meijerink. Zijn site www.oorlogsduiven.nl biedt een duidelijk overzicht van onze duiven in oorlostijd.

Als postduiven tegenwoordig al eens de landelijke pers halen, is dat bijna altijd in negatieve zin. Bij een rampvlucht zijn

duizenden duiven omgekomen. Op uitgebreide schaal vinden duivendiefstallen plaats. Stadsduiven zouden verwilderde

postduiven zijn. En de dierenbescherming is overal tegen…Dat was vroeger wel anders. Toen waren duiven nog helden!

Het wonderbaarlijke vermogen van deze dieren om vanuit een willekeurige plaats pijlsnel hun eigen hok terug te kunnen

vinden, werd behalve voor wedstrijden voor diverse andere doeleinden toegepast. Zeker in het tijdperk voor de draadloze

communicatie werden duiven op ruime schaal ingezet als postbode, in vredestijd maar vooral in oorlogstijd.

Waarom duiven?

Het blijft wonderlijk. Terwijl in 1940 radioverbindingen en draadloze telegrafie al lang bestonden en ook gebruikt werden in de oorlogsvoering, werden toch nog tienduizenden postduiven ingezet. En met succes. Hoe kan dat? Waarom gebruikten alle strijdende partijen nog steeds postduiven? In de eerste plaats waren duiven goedkoop. Radioapparatuur was veel duurder. In de tweede plaats waren de duiven betrouwbaar. Bijna alle duiven die met een bericht werden gelost, bereikten hun hok, terwijl veel radiografische berichten moeilijk aankwamen. Er was regelmatig sprake van vijandelijke storingen en bovendien was er met berichten door de ether altijd het risico van meeluisteren door de vijand. Natuurlijk werd er ook wel eens een duif uit de lucht geschoten, maar dat risico was veel kleiner. Overigens hebben zowel de Duitsers als de geallieerden roofvogels ingezet om duiven te onderscheppen, maar dat lukte toch maar zelden. Een ander voordeel van postduiven boven telegrafie was dat je aan de poot van zo'n duif veel ingewikkelde informatie kwijt kon. Denk aan microfotografie, denk aan schema's, denk aan landkaarten. En duiven kon je goed inzetten voor spionagedoeleinden; ze werden bijvoorbeeld gedropt in bezette gebieden zodat ze voorzien van strategische informatie terug konden vliegen naar hun basis.

Duiven van de Koning

In onze vaderlandse geschiedenis duiken postduiven op in de Tachtigjarige Oorlog. Bij het beleg van Haarlem (1572) werden bijvoorbeeld duiven ingezet met boodschappen van de Prins van Oranje aan de belegerde burgers, om moed te houden.Tijdens het beleg van Leiden (1574) liet iemand acht duiven naar Delft smokkelen, ze waren eigenlijk bestemd als voedsel voor zijn zieke moeder. Deze postduiven werden echter gebruikt om berichten binnen de belegerde stad te brengen. Ook het bericht van de aanval op

3 oktober die Leiden zou bevrijden, was per postduif aangekomen en heeft Leidens Ontzet ongetwijfeld bevorderd.

Reuter's persbureau start met postduiven vliegdienst

Al in begin 1800 maakte de Kölnische Zeitung en de Nieuwe Rotterdamse Courant al gebruik van duiven voor het overbrengen van mededelingen. In 1848 werden alle berichten voor Belgische en Nederlandse bladen door een goed georganiseerde postduivendienst overgebracht. Het Handelsblad introduceerde een dagelijkse postduivenpost vanuit Parijs. De regering kon zo in het Handelsblad het nieuws eerder lezen dan het vernemen van het nieuws door de door hun uitgezonden koeriers .

Ook Paul Julius Reuter, in 1851 stichter van het bekende Reuter-persbureau, beschikte over een prima georganiseerde vliegduivendienst.

Het beleg van Parijs (1870)

In de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871) is bij het beleg van Parijs systematisch gebruik gemaakt van de moderne postduif. Dit gebeurde met name nadat de Duitsers in het najaar van 1870 alle spoorwegverbindingen met Parijs hadden verbroken. De duiven werden met luchtballonnen buiten Parijs gebracht en vervolgens met boodschappen in een kokertje aan de poot of in een holle veer tussen de staartpennen teruggestuurd.

                                    Vaillant opezet en nog steeds te zien in het Franslegermuseum

Franse heldenduif Vaillant

Zo werd de Franse heldenduif Vaillant op 4 juni 1916 losgelaten op fort Vaux tijdens de Slag bij Verdun, met in een kokertje de volgende boodschap: Wij bezwijken langzamerhand onder gasaanvallen. We moeten dringend ontzet worden. Dit is mijn laatste duif. Getekend, commandant Raynal.

De duif keerde echter meteen terug in het fort omdat er te veel gas hing. Een tweede poging lukte wel en hoewel het fort uiteindelijk toch in Duitse handen viel, herinnert een monument ter plaatse nog altijd aan de duif Vaillant die vergiftigd door het gas stervend zijn hok binnenviel. De vogel postuum ontving medailles, werd opgezet en kreeg een plekje in het Franse legermuseum.

Cher Ami

Cher Ami is een bekende postduif uit de Eerste Wereldoorlog. De duif ontving het Croix de Guerre voor het afleveren van 12 belangrijke berichten in Verdun. Zijn laatste heldendaad was op 3 oktober 1918. 500 man geallieerde troepen van de Amerikaanse 77e divisie waren ingesloten in een vallei, zonder eten en munitie, en ook nog eens bestookt door "eigen vuur". Nadat twee postduiven door de Duitsers waren doodgeschoten, was Cher Ami de laatste kans om een bericht over te brengen. Deze duif werd eveneens aangeschoten maar wist toch de eigen linies te bereiken, waardoor 194 overlevenden konden worden gered. De duif was toen aan één oog blind, door de borst geschoten en één poot moest worden geamputeerd. De duif is uiteindelijk in 1919 aan zijn verwondingen overleden.

                                                                                 Het opgezette lichaam van Cher Ami,

                                                                                 nog steeds te zien in het museum

The Mocker

The Mocker, geboren in 1917. Hij raakte gewond op zijn 52e missie. Hij verloor zijn linkeroog en een deel van zijn schedel. De Mocker werd naar Amerika overgebracht en stierf op 15 juni 1937.

Der Kaiser

Een van de bekendste Duitse duiven was de “Kaiser”. Hij was geboren in 1917 en werd getraind voor speciale missies. De Kaiser werd echter gevangen door de Amerikanen in 1918 en naar Amerika overgebracht. Hij was een bijzonder slimme en mooie vogel en kreeg veel nakomelingen die geweldig presteerden in de postduivensport. De Kaiser overleed op 32-jarige leeftijd (!).

Oprichting van militaire postduivendiensten

Sinds het beleg van Parijs zag iedereen in dat de postduif van veel betekenis was voor de communicatie. Enkele feiten. Het Duitse leger richtte een militaire postduivendienst op met stations in verschillende steden. Rusland kocht in België 5000 duiven. De Franse regering liet in Parijs een postduivenstation inrichten voor

25.000 duiven, terwijl elk legerkorps een detachement van 500 postduiven kreeg. Elke vesting die kans liep langere tijd te worden ingesloten kreeg maar liefst 1000

duiven toegewezen. In Brussel staat een groot monument ter ere van de militaire duiven en hun verzorgers uit de Eerste Wereldoorlog. Ook in Lille staat een standbeeld

ter nagedachtenis van de duizenden postduiven die omkwamen gedurende de oorlog. De duiven werden in die tijd beschouwd als helden en zoals dat gaat met helden,

de verhalen eromheen werden steeds mooier.

                                        Kamp Beverloo in Belgie

Hoe werden militaire postduiven ingezet

Hoe ging het inzetten van postduiven nu precies in zijn werk? Hier volgen nog enkele bijzonderheden. De mandjes waarin de vogels naar de voorste linies werden vervoerd, werden veelal op de rug van de postduivenverzorgers bevestigd, wat weinig comfortabel was voor mens èn dier. Om de krachten van de duiven te sparen heeft men korven gemaakt (voor het eerst in het Zwitserse leger) waarin de dieren afzonderlijk kunnen meeveren. Bij de Duitse cavalerie zijn de mandjes meestal vervangen door praktische zakken, zodat iemand op borst en rug een viertal duiven kon vervoeren. Soms werd een soort bakfiets gebruikt, zodat één man een groot aantal duiven snel kon overbrengen. Net als de manschappen stonden ook de duiven bloot aan het gevaar van verstikking tijdens gasaanvallen. Daartoe werden gaskastjes meegenomen. Als de mannen hun gasmaskers nodig hadden, werden de duiven in die kastjes gestopt voor de nodige bescherming. Ook werden duiven nog op een andere manier ingezet voor spionagedoeleinden. Al voor de oorlog hadden de Duitsers kleine fototoestellen ontwikkeld die bij de duiven voor de borst werden bevestigd. Terwijl de duif vloog, was het via een vernuftig mechaniek mogelijk om op bepaalde hoogte op diverse plaatsen opnames te maken van het landschap. Dat leverde bijvoorbeeld afbeeldingen op van vijandelijke loopgraven. In enkele gevallen heeft men mandjes met duiven uit een luchtballon neergelaten. De mandjes hingen aan parachutes en sprongen na verloop van tijd automatisch open. Die duiven bezorgden bijvoorbeeld berichten over vijandelijke troepenbewegingen.

                         De duif aan de parachute                                             Spionage duiven uitgerust met "camera's"                                      In de loopgraaf tijdens een gasaanval

In 1942 was ons land bezet door de Duiters

Dick Drijver was toen 20 jaar, hij woonde in Santpoort en was verwoed duivenmelker. Bovendien speelde Dick een rol in het verzet, hij was lid van een Haarlemse knokploeg. Een paar duiven van hem hadden al eens boodschappen overgebracht voor het verzet.. Dat was linke soep: iedereen had zijn duiven immers moeten opruimen. In juli 1942 werd bij Dick Drijver een gewonde Engelse postduif gebracht. Dick lapte de duif op en zette Tommy,  zo had hij hem genoemd, in als oorlogskoerier. Hij typte op luchtpostpapier een briefje met informatie  over een Duitse marinebasis in IJmuiden, over een vliegveld bij Zwolle en over afluisterposten in Friesland. En hij vroeg of ze via Radio Oranje, de geheime zender vanuit Engeland, wilden melden of Tommy zijn boodschap veilig had bezorgd. Het briefje ging in een kokertje aan de poot  van de duif.

                                            Ook de bezetter maakte gebruik van brieftauben

Tommy

Tommy is veilig aangekomen, klonk het in augustus 1942 over de radio. Dick Drijver hoorde het bericht ergens in Friesland, waar hij ondertussen moest onderduiken. Twee weken later werd de haven van IJmuiden gebombardeerd. De Duitse marinebasis is nooit meer gebruikt. Tommy was eigenlijk helemaal geen oorlogsduif. In Engeland gingen tijdens de oorlog de wedvluchten gewoon door. Tommy bleek een afgedwaalde wedvluchtduif. Met zijn boodschap wist hij dus wel zijn hok in Dalton te vinden. Zijn eigenaar, Bill Brockbank, is toen nog even gearresteerd geweest omdat de Engelse politie het Nederlandse briefje niet vertrouwde. Maar al gauw kreeg men in de gaten dat het belangrijke strategische informatie was. Na de oorlog, op 26 februari 1946 werd de duif in Londen onderscheiden met de Dickin-medaille. Dick Drijver was erbij.

GI Joe

De beroemdste duif uit de Tweede Wereldoorlog, GI Joe. Hij redde meer dan 1000 mensenlevens. Eveneens een zeer bekende oorlogs duif is Gustav. Deze duif heeft als eerste een bericht overgebracht van de geslaagde invasie in Normandie. Op 1 september 1944 werd de duif onderscheiden met de Dickin-medaille.

De Dickin-medaille

Veel duiven die in de Tweede Wereldoorlog bijzondere opdrachten hebben uitgevoerd, werden geeerd met onderscheidingen. De bekendste onderscheiding was de Dickin-medaille uit Engeland. De medaille is genoemd naar Maria Dickin, die in Londen een organisatie voor dierenbescherming heeft opgericht. In totaal hebben 62 dieren de onderscheiding gekregen, voor heldhaftig gedrag en trouw. Het betrof paarden, honden en 32 duiven. Het gaat vooral om moed en trouw in de Tweede Wereldoorlog, maar niet uitsluitend. In 2007 werd bijvoorbeeld nog de hond Sadie, een labrador, onderscheiden omdat hij in Afghanistan explosieven had opgespoord en zodoende veel levens gered. De dieren bescherming organisatie van Maria Dickin beheert ook een dierenbegraafplaats waar een aantal van de onderscheiden dieren hun laatste rustplaats hebben gevonden. Die begraafplaats is onlangs gerestaureerd en bij die gelegenheid zijn de dappere dieren nog eens in het zonnetje gezet. Op de voorzijde van de Dickin-medaille van William of Orange staat : For Gallantry (voor dapperheid), op de achterkant naam en datum.

Willem van Oranje

We laten nu nog een aantal andere heldenduiven de revue passeren. We beginnen met duiven die hun kunststukjes boven Nederland hebben uitgevoerd, net als Tommy. Sommigen denken dat dit Nederlandse duiven waren, maar dat is onjuist. Het waren Engelse duiven die hier werden ingezet en die terug moesten vliegen naar hun hok in Engeland. Flying Dutchman leverde in 1944 liefst drie maal belangrijke informatie af die afkomstig was van geheime agenten in Holland. Bij een vierde poging is de duif verloren gegaan. Door een bericht dat in 1942 overgevlogen werd door Dutch Coast kon de bemanning van een neergestort vliegtuig voor de Nederlandse kust gered worden. De duif moest daarvoor 7 uur vliegen onder beroerde omstandigheden. De duif die later William of Orange werd genoemd, speelde een belangrijke rol bij de slag om Arnhem. De vale doffer werd gelost op 19 september 1944 om 10.30 uur in Arnhem met gegevens over de landing daar. De duif vloog 480 kilometer waarvan 250 over zee en bereikte zijn hok om 14.55 uur. Hij was gefokt door een zekere Sir William Proctor Smith en getraind door de Engelse Army Pigeon Service. Direct na de oorlog werd ook deze duif onderscheiden met de Dickin-medaille en vervolgens teruggekocht door Sir William voor 135 pond . Mevrouw Smith heeft later die Dickin-medaille geschonken aan een museum.

Duitse maatregelen

Dat de Duitsers het militaire belang van de postduif inzagen, blijkt wel uit de maatregelen die zij troffen in de gebieden die zij in 1940 bezetten. De zeer ouderen onder ons zullen zich dit nog scherp herinneren! Kort na de capitulatie van Nederland in mei 1940 eisten de Duitsers dat alle postduiven moesten worden afgemaakt. Toen bleek dat veel liefhebbers weigerden en een massaal protest van de 25.000 duivenhouders dreigde, werd de maatregel snel weer ingetrokken. De Duitsers vorderden een aantal hokken van prominente liefhebbers in ons land. Ze richtten diverse centrale hokken in van waaruit de duiven militaire training kregen. In een bekende villa in Den Haag bij het Carnegieplein hielden ze bijvoorbeeld vele honderden duiven, die vooral werden gebruikt in de luchtmacht en de marine. Ieder vliegtuig en iedere onderzeeboot had duiven aan boord. In 1942 werd opnieuw afgekondigd dat alle postduiven gedood moesten worden. Wie weigerde kreeg op zijn minst drie maanden dwangarbeid. Maar ook dit Duitse gebod werd door velen ontdoken. En aan het eind van de oorlog kwam er nogmaals een bedreigende maatregel voor de duivenmelkers: iedereen die nog duiven hield zou voor het vuurpeloton komen! En nog steeds namen velen het risico hun duiven heimelijk aan te houden. Aan hen hebben we te danken dat er na de oorlog snel weer een behoorlijk postduivenbestand kon worden opgebouwd.

De invasie in Normandie

Bij de landing van de geallieerde troepen op de kusten van Normandië op 6 juni 1944 werden honderden goed afgerichte duiven gebruikt. Die moesten met berichten terug naar Engeland, een kleine 200 kilometer . Ze vlogen niet rechtstreeks over zee, maar volgden eerst de kustlijn in noordelijke richting en pas bij Duinkerken, waar de zee op zijn smalst is, staken ze het Kanaal over. Toen de geallieerden delen van Frankrijk en België hadden bevrijd, vorderden zij honderden duivenhokken van duivenhouders uit die streken. Daaruit blijkt wel hoe belangrijk de duiven voor de verbindingen waren. De plaatselijke duiven kregen een spoedtraining en werden meegenomen met het oprukkende front en vandaar met berichten losgelaten. Ze bereikten dan hun hokken die onder militair toezicht waren geplaatst.

Een mobiel duivenhok zoals dat gebruikt werd door de Engelsen                                                    Een piloot met de postduif die, tijdens een verkenningsvlucht,

                                                                                                                                                                           het thuisfront van informatie kan voorzien.

Mary of Exeter

Ruhr-Express werd na een jaar van hard werken, met lossingen vanuit vliegtuigen en vanaf schepen, in 1945 per parachute gedropt achter de vijandelijke linies. Zij werd gevonden en van informatie voorzien. Zij vloog daarna in recordtijd een kleine 500 kilometer en bezorgde de Engelse geheime dienst een zending belangrijke gegevens. Scotch Lass werd op 12 september 1944 samen met een geheim agent gedropt in Nederland, vloog vervolgens terug naar Engeland en bereikte haar hok, hoewel gewond, met 38 micro-foto's. Een van de belangrijkste Engelse oorlogsduiven was Mary of Exeter. Deze duivin vloog gedurende vijf jaar op alle fronten. Ze liep daarbij vele verwondingen op. Ze sneuvelde tijdens een vlucht en werd op het land teruggevonden. Evenals de hiervoor genoemde duiven werd Mary onderscheiden met de Dickin-medaille. Zij is begraven op de begraafplaats voor dieren die Maria Dickin in Londen heeft ingericht.

Allemaal goed om te bedenken als iemand het weer eens over “die dakschijters” heeft!

Duivendroppingsparachute Zaamslag

In de oorlog op het vasteland van Europa uitbrak in 1939 vreesden de Engelsen voor een invasie van hun land door de Duitse troepen. Ze dachten dat dan hun telefoon- en radioverbindingen niet goed meer zouden werken. Daarom heeft de Britse krijgsmacht zijn postduivendienst (the Carrier Pigeon Service) snel uitgebreid, vooral met duiven van duivenmelkers langs de Engelse zuidoost kust. Toen die Duitse invasie niet doorging werden de getrainde duiven voor andere militaire doeleinden ingezet.Dat de Duitsers het militaire belang van de postduif inzagen, blijkt wel uit de maatregelen die zij troffen in de gebieden die zij in 1940 bezetten. De zeer ouderen onder ons zullen zich dit nog scherp herinneren! Kort na de capitulatie van Nederland in mei 1940 eisten de Duitsers dat alle postduiven moesten worden afgemaakt. Toen bleek dat veel liefhebbers weigerden en een massaal protest van de 25.000 duivenhouders dreigde, werd de maatregel snel weer ingetrokken. In 1942 werd opnieuw afgekondigd dat alle postduiven gedood moesten worden. Wie weigerde kreeg op zijn minst drie maanden dwangarbeid. Maar ook dit Duitse gebod werd door velen ontdoken. En aan het eind van de oorlog kwam er nogmaals een bedreigende maatregel voor de duivenmelkers: iedereen die nog duiven hield zou voor het vuurpeloton komen! Christiaan Scheele en zijn vader woonde in Zaamslag. Toen de Polen bij Axel zware gevechten leverden wilden ze graag weten wat hun achter het front te wachten stond. Om hier achter te komen werd met een klein vliegtuigje een Engelse postduif in harnas (zodat de duif niet weg kon vliegen) aan een parachute gedropt met een doosje instructies erbij.De bedoeling was dat je de gegevens waar men om vroeg op een papiertje zou schrijven en vervolgens in het berichten kokertje zou stoppen wat je weer om de duif zijn poot zou bevestigen. Nu kon de duif in de lucht worden gegooid om aan zijn terugreis naar Engeland te beginnen. Terug aangekomen in Engeland werd het berichtje per zender doorgegeven aan het hoofdkwartier van de Polen. Christiaan Scheele en zijn vader gaven verschillende berichten door via de postduiven, ze werden hier daarom ook na de Tweede Wereldoorlog voor bedankt met een oorkonde van het Engelse leger. Na de bevrijding ging Christiaan Scheele met Bataljon Zeeland als oorlogsvrijwilliger naar voormalig Nederlands-Indie. De complete parachute inclusief harnas en berichtenkoker is altijd door de familie Scheele als souvenir bewaard, de zoon van Christiaan Scheele woonachtig in Hilversum heeft het object geschonken aan het museum zodat dit Zeeuwse verhaal bewaard blijft.

Bevrijdingsmuseum Zeeland; Coudorp 41, 4455 AH Nieuwdorp, Tel: 0113 - 67 14 75, E-mail: info@bmzeeland.nl

Moumument Duitse Postduif

Het monument staat in een klein parkje op de hoek van de Falkenseer Chaussee en de Flankenschanze in Berlijn-Spandau.Anno 2009 was het bijna helemaal overwoekerd door struiken. Vanaf het trottoir nauwelijks zichtbaar loopt de wandelaar er gemakkelijk aan voorbij. Bereikbaarheid vanaf Alexanderplatz: S75 of S9 ri.Spandau, tot eindpunt. Verder te voet (ca. 10 min.) Meer dan 100.000 postduiven werden er in de Eerste Wereldoorlog ingezet voor het overbrengen van berichten. Alle strijdende legers maakten er gebruik van en hadden speciale fok- en trainingseenheden voor postduiven. In Duitsland was dat de Lehr-, Zucht- & Versuchsanstalt für Heeresbrieftauben in Spandau. Als eerbetoon aan de prestaties van de postduiven in de oorlog werd hier op 20 augustus 1939 dit Brieftauben Monument onthuld. Het werd ontworpen door de beeldhouwer Georg Roch.

                                                                                                                Het monument voor de Duitse postduif

                                                                                                                Het staat in Berlijn, in de wijk Spandau

                                                                                                                                                                      Het monument voor de Franse postduif

                                                                                                                                                                                                           Deze staat bij de dierentuin in Lille

Frans monument voor de Oorlogsduif

Alleen een streek met een sterke postduiventraditie kan zich een herdenkingsmonument voor postduiven veroorloven. Bij de ingang van de dierentuin van Lille richt de Franse Federatie voor Postduivenhouders in 1936 een monument op ter ere van de 20.000 postduiven gesneuveld voor het vaderland en de postduivenhouders, geëxecuteerd door de vijand voor het houden van postduiven. De gepersonifieerde Vrede staat tussen een zwerm vogels. Aan haar voeten verbrijzelt een met een postduif gesierd schild een slang, symbool voor de vijand.

Bron: www.oorlogsduiven.nl

(met speciale dank aan dhr. Meijerink)

Sinds december 2009 heeft ook Pv de Luchtsport haar eigen website. Hetgeen op deze site aan informatie staat komt veelal van derden. Mocht het zich onverhoopt voordoen dat bronvermelding ontbreekt en / of geïnteresseerden zich op enige wijze benadeeld voelen neem dan aub contact op met de webbeheerder.

E. Wilmink 0636187435 of per mail doffer54@home.nl